Λίπος στην Κοιλιά: Πως θα το ανιχνεύσεις;

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος υπό αμφισβήτηση;

Αρχικά, μια πολύ σύντομη αναδρομή:

Το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων ενηλίκων, όπως έχουν οριστεί σύμφωνα με τον ΔΜΣ, αυξάνεται παγκοσμίως από την δεκαετία του “80. ⁽¹⁾

Καμία χώρα δεν φαίνεται να έχει επιτύχει σημαντική μείωση σε αυτά τα ποσοστά, μέσα σε 33 χρόνια καταγεγραμμένων δεδομένων. ⁽¹⁾

Σε αυτό το σημείο, όμως, υπάρχει ένα παράδοξο.

Ενώ πολλά άτομα με ΔΜΣ υπέρβαρο ή παχύσαρκο, θα αναπτύξουν καρδιομεταβολικές επιπλοκές, όπως Σακχαρώδη Διαβήτη II (Σ.Δ. ΙΙ) και καρδιαγγειακή νόσο,

υπάρχει μια σημαντική μειονότητα που θα είναι μεταβολικά υγιείς, ένα φαινόμενο που έχει περιγραφεί ως Μεταβολικά Υγιής Παχυσαρκία (Metabolically Healthy Obesity, MHO). ⁽²⁾

Που οφείλεται αυτό;

Αρχικά, η σημασία της κατανομής του σωματικού λίπους ως παράγοντας κινδύνου για πολλά νοσήματα (όπως καρδιαγγειακά, υπέρταση, εγκεφαλικό & Σ.Δ. ΙΙ) αλλά και θνησιμότητας, έχει αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες από πολλές έρευνες. ⁽³⁾

Από την άλλη πλευρά, ο Δείκτης Μάζας Σώματος δεν μετρά την κατανομή του λίπους, αλλά έχει ως μεταβλητές το ύψος & το βάρος του ατόμου.

Συγχρόνως, είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι ο ΔΜΣ έχει αρκετούς περιορισμούς ως δείκτης παχυσαρκίας.⁽²⁾

Παρόλα αυτά, αρκετές οδηγίες για την παχυσαρκία από παγκόσμιους φορείς παραμένουν σταθερές στη σύσταση ότι ο ΔΜΣ και μόνο,

θα είναι το μέτρο για τον χαρακτηρισμό της σχετιζόμενης με την παχυσαρκία νοσηρότητας και του κινδύνου θανάτου. ^{(4, 5, 6)}

Αυτές οι οδηγίες υπάρχουν μέχρι και σήμερα.

Οπότε, τι συμβαίνει ακριβώς;

Μια βουτιά στη σύγχρονη επιστημονική έρευνα.

Η απάντηση δόθηκε στο διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό περιοδικό Nature, τον Μάρτιο του 2020.

Μέσα από μελέτη πολλών ερευνών πάνω στο συγκεκριμένο θέμα κατέληξαν ότι:

Η αποτυχία του ΔΜΣ να ανιχνεύσει πλήρως τον καρδιομεταβολικό κίνδυνο σχετίζεται, εν μέρει, με το γεγονός ότι ο ΔΜΣ μεμονωμένα είναι ανεπαρκής βιοδείκτης του κοιλιακού λίπους. ⁽²⁾

Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να βασιζόμαστε αποκλειστικά στον Δείκτη Μάζας Σώματος για να πάρουμε στέρεες αποφάσεις για την υγεία μας.

Ένας “νέος” δείκτης στο προσκήνιο: η Περιφέρεια Μέσης.

Η περιφέρεια της μέσης συσχετίζεται έντονα με όλες τις αιτίες θανάτου [10,11] και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα [12,13] με ή χωρίς ρύθμιση για τον ΔΜΣ [10,14]. ^{(7, 8, 9, 10, 11)}

Ωστόσο, η πλήρης δύναμη της περιφέρειας μέσης να ανιχνεύει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα επιτυγχάνεται μόνο μετά την προσαρμογή για τον ΔΜΣ. ^{(7, 12, 13)}

Επίσης, η Περιφέρεια Μέσης είναι μια απλή και εύκολη μέθοδος για να αξιολογήσουμε το κοιλιακό λίπος.

Οπότε, που καταλήγουμε;

Για να ταξινομήσουμε την παχυσαρκία, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και ο Δείκτης Μάζας Σώματος και η Περιφέρεια Μέσης.

Γιατί το γεγονός αυτό είναι τόσο σημαντικό;

Αρχικά, σε κλινικό επίπεδο παρέχεται ένα πιο ολοκληρωμένο εργαλείο για να αναγνωριστούν άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη εξίσου σημαντική παράμετρος, που δεν φαίνεται με “γυμνό μάτι”.

Μεταβολή της Κοιλιακής Παχυσαρκίας VS Μεταβολή της Γενικής Παχυσαρκίας

Μια σειρά ερευνών σε διαφορετικές χώρες συνέκρινε τα ποσοστά γενικής και κοιλιακής παχυσαρκίας, με το πέρασμα των ετών. ⁽²⁾

Σημαντική Διευκρίνιση:

Η Γενική Παχυσαρκία ορίστηκε με βάση το Δείκτη Μάζας Σώματος, ενώ η Κοιλιακή Παχυσαρκία με βάση την Περιφέρεια Μέσης.

Το Σημείο-κλειδί των ερευνών αυτών ήταν το εξής:

•  Παρόλο που το ποσοστό της Γενικής Παχυσαρκίας φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί σε πολλές χώρες, το ποσοστό της Κοιλιακής Παχυσαρκίας γενικά αυξάνεται. (!) ⁽²⁾

Με άλλα λόγια, ο φαινότυπος της Παχυσαρκίας φαίνεται να αλλάζει όσο περνάει ο καιρός, και αντικατοπτρίζεται μια αύξηση στο κοιλιακό λίπος. ⁽²⁾

Δηλαδή, μπορεί ο Δείκτης Μάζας Σώματος να μένει σχετικά σταθερός, αλλά η Περιφέρεια Μέσης αυξάνεται σημαντικά, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα ⁽²⁾ .

Έτσι, οι σημερινές τάσεις στο ποσοστό της Παχυσαρκίας που βασίζονται μόνο στο Δείκτη Μάζας Σώματος θα πρέπει να ερμηνεύονται με πολύ προσοχή.

Πως θα αναγνωρίσεις τον υψηλού ρίσκου φαινότυπο της Παχυσαρκίας;

Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι

Η Περιφέρεια Μέσης και ο Δείκτης Μάζας Σώματος ξεχωριστά συνδέονται θετικά με θνησιμότητα και νοσηρότητα ^{(10, 12)} ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και εθνικότητας.

Όμως, είναι δεδομένο ότι για μια συγκεκριμένη τιμή του ΔΜΣ, υπάρχει σημαντική διαφορά στον αριθμό της Περιφέρειας Μέσης μεταξύ των ατόμων.

Και το πιο σημαντικό:

Σε κάθε συγκεκριμένη κατηγορία του ΔΜΣ, οι ενήλικες με μεγαλύτερη περιφέρεια μέσης, βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών στην υγείας τους, σε σχέση με αυτούς με χαμηλότερη περιφέρεια μέσης. ⁽²⁾

Για παράδειγμα, κάποιος που έχει Δείκτη Μάζας Σώματος: 24,5 & Περιφέρεια Μέσης: 95cm είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο

Σε σχέση με κάποιον που έχει ΔΜΣ: 24,5 & Περιφέρεια Μέσης: 87cm.

Πιο συγκεκριμένα, μια Περιφέρεια Μέσης κατά 10% μεγαλύτερη αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας (από κάθε αίτιο) κατά 1.48 φορές, μετά από προσαρμογή του Δείκτη Μάζας Σώματος. ⁽²⁾ 

Τελικά, η αποδεδειγμένη ικανότητα της Περιφέρειας Μέσης να προσθέτει δεδομένα στην ανίχνευση του κινδύνου επιπλοκών στην υγεία, μέσα σε μια συγκεκριμένη κατηγορία ΔΜΣ

παρέχει τη βάση του σημερινού συστήματος ταξινόμησης, που χαρακτηρίζει τον υψηλού ρίσκου φαινότυπο της Παχυσαρκίας. ⁽²⁾

Συνοψίζοντας, ο συνδυασμός του Δείκτη Μάζας Σώματος και της Περιφέρειας Μέσης μπορούν να αναγνωρίσουν καλύτερα τον φαινότυπο της Παχυσαρκίας με τον υψηλότερο κίνδυνο. ⁽²⁾

Πολύ καλύτερα σε σχέση με τη χρήση των δύο δεικτών ξεχωριστά.

Πως θα μειώσεις το λίπος στην κοιλιά;

Παρόλα αυτά, το θετικό γεγονός είναι ότι οι παράγοντες κινδύνου που αναφέραμε είναι τροποποιήσιμοι.

Που σημαίνει ότι μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό!

Τα δεδομένα από αρκετές μετα-αναλύσεις επιβεβαιώνουν ότι, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, μια μείωση στην ενεργειακή πρόσληψη μέσω της διατροφής ή μια αύξηση της ενεργειακής δαπάνης μέσω της άσκησης, συσχετίζονται με σημαντική μείωση στην Περιφέρεια Μέσης. ⁽²⁾

Τι να κρατήσεις;

• Η μείωση της Περιφέρειας Μέσης, μέσω διατροφικών αλλαγών ή μέσω άσκησης, μπορεί να συμβεί με ή χωρίς απώλεια βάρους. ⁽²⁾

• Τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι η άσκηση συνδέεται με σημαντική μείωση της Περιφέρειας Μέσης, ανεξαρτήτως της ποσότητας ή της έντασης της άσκησης. ⁽²⁾

Με λίγα λόγια, δεν χρειάζεται να κάνεις τεράστιες αλλαγές για να βελτιώσεις την υγεία σου.

Ούτε είναι αναγκαστικό να χάσεις βάρος για να μειωθεί η Περιφέρεια Μέσης.

Πως θα μετρήσεις την Περιφέρεια Μέσης σου.

Γενικά, η μέτρηση είναι αρκετά απλή και φαίνεται ότι ακόμα και να την κάνεις μόνος/η σου, υπάρχει αρκετά μεγάλη ακρίβεια.

Για να μετρήσεις την Περιφέρεια Μέσης, εντόπισε το άνω οστό του ισχύου (λίγο πιο κάτω από τον αφαλό), όπως φαίνεται στην εικόνα.⁽²⁾

Τοποθέτησε τη μεζούρα σε αυτό το επίπεδο.

Το δέρμα δεν θα πρέπει να συμπιέζεται και η μεζούρα θα πρέπει να είναι παράλληλη με το δάπεδο.

Κάνεις την μέτρηση, εφόσον πάρεις μια ανάσα και εκπνεύσεις.

Ποια είναι τα όρια της Περιφέρειας Μέσης.

Τα όρια της Περιφέρειας Μέσης ορίζονται με βάση και το Δείκτη Μάζας Σώματος. ⁽²⁾

Ο παρακάτω πίνακας παρέχει το κατώφλι της περιφέρειας μέσης σε σχέση με το ΔΜΣ για λευκά άτομα. 

Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές της Περιφέρειας Μέσης δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τις παρακάτω τιμές.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Ng, M. et al. Global, regional, and national prevalence of overweight and obesity in children and adults during 1980–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet 384, 766–781 (2014).
2. Ross, R., Neeland, I.J., Yamashita, S. et al. Waist circumference as a vital sign in clinical practice: a Consensus Statement from the IAS and ICCR Working Group on Visceral Obesity. Nat Rev Endocrinol 16, 177–189 (2020).
3. Eckel, N., Meidtner, K., Kalle-Uhlmann, T., Stefan, N. & Schulze, M. B. Metabolically healthy obesity and cardiovascular events: a systematic review and meta-analysis. Eur. J. Prev. Cardiol. 23, 956–966 (2016).
4. Brauer, P. et al. Recommendations for prevention of weight gain and use of behavioural and pharmacologic interventions to manage overweight and obesity in adults in primary care. CMAJ 187, 184–195 (2015).
5. Garvey, W. T. et al. American Association of Clinical Endocrinologists and American College of Endocrinology comprehensive clinical practice guidelines for medical care of patients with obesity. Endocr. Pract. 22 (Suppl. 3), 1–203 (2016).
6. Jensen, M. D. et al. 2013 AHA/ACC/TOS guideline for the management of overweight and obesity in adults: a report of the American College of Cardiology/ American Heart Association task force on practice guidelines and the Obesity society. Circulation 129, S102–S138 (2014).
7. Pischon, T., Boeing, H., Hoffmann, K. & Bergmann, M. General and abdominal adiposity and risk of death in Europe. N. Engl. J. Med. 359, 2105–2120(2008).
8. Cerhan, J. R. et al. A pooled analysis of waist circumference and mortality in 650,000 adults. Mayo Clin. Proc. 89, 335–345 (2014).
9. Zhang, C., Rexrode, K. M., van Dam, R. M., Li, T. Y. & Hu, F. B. Abdominal obesity and the risk of all-cause, cardiovascular, and cancer mortality: sixteen years of follow-up in US women. Circulation 117, 1658–1667 (2008).
10. Song, X. et al. Comparison of various surrogate obesity indicators as predictors of cardiovascular mortality in four European populations. Eur. J. Clin. Nutr. 67, 1298–1302 (2013).
11. Seidell, J. C. Waist circumference and waist/hip ratio in relation to all-cause mortality, cancer and sleep apnea. Eur. J. Clin. Nutr. 64, 35–41 (2010).
12. Snijder, M. B. et al. Associations of hip and thigh circumferences independent of waist circumference with the incidence of type 2 diabetes: the Hoorn study. Am. J. Clin. Nutr. 77, 1192–1197 (2003).
13. Jacobs, E. J. et al. Waist circumference and all-cause mortality in a large US cohort. Arch. Intern. Med. 170, 1293–1301 (2010).